|
Mormora
mi Martha Brekken (83) er sentral i dette
prosjektet fordi ho gifta seg og flytta nordover under krigen. Ho
gifta seg med Helge Magnus som opprinneleg
kom frå Lofoten. Seinare flytta dei
til Bodø.
Bryllaupsfest
i krigstida.
Dei
vart vigde i Ørsta kyrkje,
6.mai 1944. Dei skulle bli via av
presten i Ørsta, men han måtte fare vekk, så dei
fekk ein vikar, fortalde
mormor. Etterpå hadde dei fest i Bjørdalsbakken.
Der hadde dei ei 35-40 gjestar.
Av dei gåvene
ho fekk hugsar ho berre ein.
Det var at ho fekk 6 skeier, 6 gaflar og
6 knivar. Elles fekk ho berre pengar
og sånt. Kjolen ho hadde på seg var laga av silkestoff og den lånte
ho av ei i Volda. Til mat hadde dei
fiskepudding til forrett. Til middag hadde dei
oksesteik. For å få oksesteik måtte dei
gøyme vekk ein
okse. Kvar gong tyskarane kom for å telje
kor mange dyr dei
hadde, gøymte dei
oksen oppe på fjøsloftet. Der gav dei
han litt mat og drikke. På denne måten fekk dei
oksesteik til bryllaupsmiddagen. Dei avslutta måltidet med ein sviskedessert.
Etter bryllaupet var det dans i løda
til onkelen til mormora mi. Der serverte
dei noko dei
kalla "brudegraut". Brudegrauten var rømmegraut og det
siste måltidet i bryllaupsfeiringa. Til
brudegrauten fekk alle kameratar og venar
i Bjørdalsbakken kome.
"Så bryllaupet
gjekk bra sjølv om det var
matmangel?", spør eg. "Ja, ein
kan eigentleg ikkje
seia at vi som budde på gard hadde
matmangel. For vi hadde no poteter, korn
og mjølk. Det var i byane det var verkeleg
matmangel", svarte ho.
Ei ekkel reise under krigen.
"Kor tid flytta de? Korleis var
reisa?" "Vi reiste den 9. Mai 1944, berre tre dagar
etter bryllaupet. Då reiste me
til Ålesund og tok hurtigruta til Lofoten. Det var ein
veldig ekkel tur fordi det var under
krigen. Ho hadde stopp i Sandesjøen,
og der vart det kystalarm. Det vil seia at dei innpå land hadde fått
beskjed om at det var noko farleg ute i havet slik at hurtigruta
ikkje fekk gå vidare. Og då vart me liggande
heilt inne i Sandesjøen til den var
over. Og i Bodø måtte me skifte
hurtigrute. På den hurtigruta fekk me ikkje
gå opp på dekk, men me måtte sitje
nede i båten. Etter ei lita stund kom dei
ned og sa at me skulle ta på oss
livbelta og kome opp på dekk. Og der måtte me
stå resten av turen. Og så vart me
stoppa midt utpå Vestfjorden for det var ein
tysk konvoi. Då måtte hurtigruta stanse og helse med eit
flagg. Deretter fekk me gå vidare
til kaia i Stamsund. Og der gjekk me i
land. Då hadde vi stått oppe på dekk med
livbelte på i heile fire timar. Og då vi kom i
land, vart vi frakta i bil til heimstaden til Helge. Då hadde Helge
fått seg jobb i Bodø, og eg var att i Lofoten til vi fekk oss ein
hybel. Eg var i Lofoten frå mai-44 til byrjinga
av 45. Då for eg heim til Bjørdalsbakken.
Eg kom meg heim i ei fiskeskøyte. Krigen var slutt akkurat då eg
kom meg heim," fortel ho.
Krigens kvardag.
"Korleis
fekk du vite at det var krig? Korleis
merka du krigen i kvardagen?"
"Krigen byrja då eg budde i Bjørdalsbakken.
Då jobba eg i Volda. I Volda vart det innkalling til militæret, og
det var ein båt innom kaia i Volda og
henta dei som skulle i krig. Eg merka ikkje
krigen på anna måte enn at eg visste at det var andre som styrde
landet. Vi fekk heller ikkje vite noko
om det som skjedde i utlandet. Nokre
hadde ulovleg radio, men det var sjelden
vi torde og høyre på det i frykt for at tyskarane
kanskje kom. Eg hadde også ein onkel som
var styrar på ein
ungdomsskule på Finnsnes. Tyskarane
tok over den skulen, og onkelen min blei
sendt i fangeleir. Der vart han mishandla. Han vart slått i hovudet
så mykje at han til slutt mista synet.
Men då krigen var slutt, slapp han ut att. Og gardsbruket gjekk som
før berre at vi måtte dyrke meir korn."
André |