KONSERVERING AV KJØT:
Saudehaud
Av Olaug Myrhol Hatløy
Mat,kultur og konservering,nov 2009
Då eg skulle velje produkt å konservere, var eg i tvil om kva eg skulle prøve ut. Så kom eg til å tenke på saudehauda som var ein del av min barndoms kosthald, og eg såg føre meg korleis far flådde hovuda og den dampande gryta til mor, med salt kjøt av saudehaud, god kraft, heile poteter og erter i same gryta. Då var eg ikkje i tvil lenger: Eg ville prøve å konservere saudehaud! Dessverre er både mor og far borte, så eg veit ikkje kva oppskrift som vart brukt. Men det eg husker, er at hovuda låg i grovsalt til dei skulle etast. Dei vart då sjølsagt vatna ut før dei vart kokte.
I denne oppgåva vil eg prøve 2 ulike varianter: 1: La to hovud ligge i salt til dei skal tilberedast. 2: La to hovud ligge i salt i 14 dagar.Ta dei opp,skyl av saltet og heng dei opp på ein luftig plass i noko kjølig temperatur i nokre veker. Når eg skal vurdere produktet, vil eg velje den siste varianten.
Eg ”juksa” litt og kjøpte ferdig flådde og stelte hovud på Coop Mega i Ulsteinvik 20.10. Eg syns det var godt å sleppe dette arbeidet, men var så heldig å få sjå korleis dette vart gjort på kjøtsamlinga i Barstadvika hos Eli og Nils Martin Romestrand.
Flåing på gang
Hovuda vert kløyvde
Den 21.10 vaska og skylde eg hovuda, og så la eg dei i eit kar med grovsalt i. Eg passa på at hovuda var godt dekka av saltet. Det var vanskeleg å finne svar på om det er best å bruke grovsalt eller finsalt, det viser seg at folk bruker begge deler. Eg tolker det dit hen at resultatet vert bra uavhengig av grovheita på saltet. Lengda på kor lenge kjøtet skal ligge i salt, er det også mange meiningar om. Nils Martin seier nokre dagar, Ingebjørg seier nokre veker. Eg har her valgt nokre veker på dei hovuda som skal hengast opp.
Hovud klar til salting
På god vei nedi saltkaret
Eg lot hovuda ligge i saltkaret på eit kjølerom. Den 5.11 tok eg to hovud ut av saltkaret og skylde dei godt. Deretter hang eg dei opp i garasjen min. Tørt og kjølig ver, forhåpentlegvis bra forhold. Eg valde å henge dei utan pose eller netting, krysser fingane og håper det går bra. Faren er at fluger kjem til, legg egg og bederver kjøtet. Dei resterande to hovuda lot eg framleis ligge i saltkaret. Den 18.11 konkluderte eg med at ”lukka har stått den kjekke bi,” det har vore flotte tilhøve for tørking av kjøt siste vekene. Temperaturen har vore nokre få plussgrader og det har vore tørt og fint ver. Eg kjende på kjøtet, og det verka tørt og fint. Dermed tok eg det ned og la det i vatn. Eg la dei to tørka hovuda i eitt kar og dei to som har vore i salt heile tida, i eitt kar. Der lot eg dei ligge i to døgn og skifta vatn nokre gonger. Sidan dei låg i salt lenge, er det viktig å få vatne dei godt ut.
Hovuda til tørk i garasjen
Klar til utvatning
Den 20.11 var eg klar til å lage saudehaud med tilbehør til middag. Eg kokte hovuda lenge,faktisk i 3-4 timar. Passa på at dei ikkje fosskokte, berre like over kokepunktet. Lukta i huset var veldig god, og vi var spente på smaken. Tilbehøret var poteter, rabbestappe,surkål og flatbrød. Eg tok vare på krafta, tenker å bruke den til å koke ball i. Det som vart til overs, fraus eg ned til bruk i saltkjøtslapskaus, ein populær rett i vår familie.
Vurdering av produktet like før innlevering
Denne vurderinga vart gjort 18-20 nov, ei veke før innlevering. Kjøtet såg tørt og fint ut før eg la det i vatn og det lukta godt av spekekjøt. Det ferdig kokte produktet smakte veldig godt. God smak av speka kjøt, og det var godt kokt. Tilbehøret gjorde dette til eit skikkeleg festmåltid. Eg kjem garantert til å prøve dette fleire år, og trygt be gjester, noko eg ikkje turde i år!
Mine 4 innleveringar samla i 1 måltid:
1: Saft av svartsurbær
2: Rognebærgele
3: Flatbrød
4: Saudehaud
Fleire artiklar i denne serien:
Kommentarar
Smalahove, som er den røykte varianten av saudehaud, er nydelig godt og jeg kan tenke meg at saudehaud er like bra.
http://www.smalahovetunet.com/
Regner med at oppskrifta på småball og rognevafler kjem etterkvart :)
Flatbrødartikkelen til Olaug, legg vi ut om 14 dagar.Har nokon forslag om tilbehør til saudehaud så kan vi legge det ut i mellomtida.
Er oppvokst med saudehaud som pappa tilberedde med saltlake og tørka. Ein skikkeleg festmiddag.
Har og ete smalahove, har faktisk 2 i frysen og. Både smalahove og saudehaud kan frysast.
Så er det opp til den enklete om ein føretrekker kjøtet røyka eller salta og turka.
Men absolutt ein tradisjonsrett å ta vare på.
På Voss er det fleire stadar dei legg opp til eksklusive "Smalahove middagar" for folk som er der på kurs og konferansar. Omtala i store vendelag i ettertid, med kommentaren "Eg åt faktisk litt - det var godt kjøtt"... Når det lukkast så godt - kan det være ein ide' for lokale spisesteder i Hjørundfjorden å servere saudehaud?