Bondalselva var på 70-talet ei av norges beste lakseelvar. Med yrande folkeliv langs elva. Små og store,kvinner og menn,med intresse for elva.
Ei fantastisk tid å sjå tilbake på.Ein Lidenskap for mange,litt sunn og herleg galskap.
Ei elv full av fisk,med stadig tilsig av ny frå havet og fjorden.
Har fiska min del i Bondalselva,men ikkje så mykje dei siste åra.Blir liksom ikkje det same å prøve å lure den "siste" bondalslaksen på kroken.
Ikkje for det eg klandrar på ingen måte dei som fiskar i elva. Alle må få gjere sitt valg. Fiskarane har ei interesse og lidenskap i dette å fiske laks og for mange er dette eit av høgdepunkta om sommaren.
Fiskarane forheld seg til dei lova og reglar som blitt fatta generelt for laksefisket og for elva lokalt.
Folk kom langvegs frå med store forventningar om godt fiske,og dei blei sjeldan skuffa. Det var nesten alltid nokon som hadde på fisk og folk strøymde til for å sjå på begivenheita.
Så har det skjedd ein gradvis tilbakegang over mange år der vi i år har sett ein alarmerande tilbakegang for laksen i Bondalselva.
Vi kan plutseleg få eit brukbart år igjen innimellom,men dette er ikkje nødvendigvis eit teikn på bedring,då vi ser at det blir lenger og lenger mellom desse " gode" åra og at dei "gode" kanskje har blitt til brukbare.
Det har og blitt stadig mindre gytefisk i elva og særleg gytefisk som går opp i elva og overlever før 10.juli.Dette har stor betydning då det er viktig å ha ei blanding av gytefisk utover heile sesongen frå 1.juni til 1.september for å få ein sesong med minst muleg "svarte" periodar.
Og vi veit også at tilbakevandringa med laks til ei elv ein sommar er ei god blanding av fleire årgangar.
Kva tiltak kan vi gjere for å forebygge og snu denne trenden? Ein ting er sikkert,eg trur ikkje at dette kjem til rette seg sjølv i allefall ikkje på kort sikt.
Bondalselva er ei spesiell elv også på andre områder,vi manglar dei store djupe hølane der fisken kan gøyme seg og heilt sjølv bestemme, om han ønskjer å stige opp og bite på kroken eller ikkje.Derfor blir fiskepresset svært stort,kvar stein blir snudd,kvar fisk blir registrert og jakta på, litt sånn at, vil du ikkje bite så skal du.
Bondalselva sett frå Hustadbrua sommaren 09
Der er ei elv med mykje rullestein som gjer at overlevingsevna til rogna er svært begrensa då den lett reiser avgårde i stor elv og flaum.Viser til masseuttaking frå elv under bygging av ny veg spesielt i nedre del av elva.
Etter mi meining bør ein leggje til rette så godt som råd for laksevandring i sideelvane. Hadde og vore interessant å prøve å lage til fleire store djupe hølar høgt oppe i elva med store steinar på botnen så laksen kan skjule seg på ved lav vannføring og leggje ut gytegrus i desse hølane. Desse hølane må liggje i eit område der elva er freda, og ikkje for stri.Her skal ein god del av bondalslaksen klekkjast ut.
I mellomtida må ein også kultivere elva med bakgrunn i dei spesielle tilhøva i elva. Og også frede denne sona med dei djupe hølane,og sette ut fisken som ein kultiverer ovanfor desse hølane slik det er blitt gjort før.
Når dette er gjort ser eg for meg ei blanding av naturleg gyting og kultiverering.
Her må ein leggje vekk eventuelle stridiheiter og samle alle krefter om å berge Bondalslaksen. Her skal ingen tjene pengar på laksefisket for ei periode, inntektene skal gå tilbake til elva der dei nødvendige tiltaka for å få tilbake laksen blir gjort. Når ein då har lykkast,laksen er tilbake,folket er tilbake kan ein byrje å take ut utbytte på ein berekraftig måte og på laksen sine premissar.
Om ikkje er eg redd for at inntektene i framtida kan falle heilt vekk i staden for å øke dei som potensialet kan bere bud om,i allefall om ein gjer ting på rette måten.
Er det nokon som bryr og som er villig til å jobbe målbevisst for å få Bondaslselva på fote igjen? Det er absolutt mulig meiner eg,ein porsjon optimisme må ein ha,naturlegvis,sånn som ellers i livet,men absolutt mulig.
Ein burde gløyme alt som har med mitt og ditt å gjere, men å samle allegode krefter mot eit felles mål nemleg å redde Bondalslaksen. Får vi det til vil det vere eit viktig bidrag i mot heile lokalsamfunnet på Sæbø spesielt sommarstid.
Våkn opp,det er no det skjer.
Stå på!! Kom igjen! Kan gjerne vere med å bidra,bli inkludert i ein god plan, om ønskjeleg.
Laksefisket er for mange ein fantastisk hobby og rekreasjon på høgt plan.Ein lidenskap som for mange lett kan grense til ein herleg rus eller lett galskap om ein vil.
Ein hobby som forsatt burde kunne gå i generasjonar!
Eg vil til slutt ønskje lykke til med arbeidet med å redde Bondalslaksen,for eg nektar å tru at at det ikkje blir gjort noko i forhold til situasjonen vi er i ,i dag.
Vennleg helsing ein som vil Bondalselva vel.
Arve N.Ertesvåg
Kommentarar
Det påvirker gyteforholda.
Plastring av elvene er heller ikkje bra.
Når elvene er store fer sanden med elva men elva får ikkje tak i ny sand.
Dette er mi meining om nye tider som påvirker
gytinga.
Kva meinar andre om dette.
Det einaste vi kan gjere er å stenge elva for alt fiske. Ikkje det at eg trur at det hjelper stort, men då har ikkje vi skulda for å ha teke den siste Bondalslaksen.
Men pengane rår, og så vidt som eg hugsar så går endåtil politikarar frå miljøparti også inn for at smittebombene inni dei trange fjordane skal fortsette å vere der, kanskje til den siste villaksen er vekk.
Hva Bondalselva angår så er mangelen på gytefisk dramatisk. Helt ening med sentral grunneiger Knut Riise i at elva bør stengest for alt fiske. Et slikt forbud er tosidig. Vern av restene av Bondalselv-laksen i påvente av tiltak mot oppdrettsnæringa. I tillegg vil det være et signal utad.
Det vil vise alvoret når Bondalselva, det tidligere flaggskipet blant smålakselver i et fjordsystem med flest lakseførende vassdrag etter atlanterhavslaks i hele verden, går til et slikt tiltak.
Det forutsetter videre at representanter for elva følger opp med sannverdig fakta samt evne/vilje til å argumentere mot oppdrettsnæringa.
En av "hemmelighetene" til Bondalselva si storhetstid ligger i Vitjingselva. Ei elva-strekning fra Rekkedal til Videtjørn med fantastiske gyteforhold. Temperert og ikke utsett for flom/isferd. Skogkledde elvebredder med ditto tilgang på mat for oppveksende yngel. Her har yngel fra klekkeriet vært utsett i "alle" år. På denne strekninga i tillegg til hovedvassdraget fra Grandane til nettopp Rekkedal, og i ei viss grad i Sledalselva, gyter laksen. I all hovudsak.
Side-elvene er viktig for ørret, men må ikke "overdrivest" for laksen. Den gyter i "striere" elv-områder.
Det heter for nasjonale laksevassdrag "at kultivering bare skal forekomme når det er nok fisk i elva til å ivareta elva sin egen naturlige stamme." Først då skal kultivering iverksettest.
Bondalselva,i utgangspunktet foreslått som nasjonalt laksevassdrag, vil jeg sette i samme kategori.
Min peronlige mening, som jeg forøvrig har inntrykk av delest med mange grunneigere, er at Bondalselva ikkje pr. no bør kultiverest.
"Restene" av Bondalselv-laksen bør få leve i fri utfoldelse.
Elva bør av nettopp av omsyn til si genuine laksestamme stengest fra neste år.
Neste sesong blir som i år, der "pjakken" som har vært Bondalselva si ryggrad,er nesten en Saga Blott.
Om vi ikke tar til fornuften og sammen fokuserer og retter oppmerksomheten mot den virkelige årsakssammenheng, vil ikke den kommende generasjon få oppleve gleden ved elve-fiske.
Det er naturlegvis eit dramatisk steg å ta,men
kanskje nødvendig. Men om ein fortsatt ikkje blir einige om dette, er eit anna alternativ meiner eg, å drive ein kombinasjon av naturleg gyting og kultivering.
Eg kan ikkje forstå kva som er så farleg med å drive litt kultivering,i allefall ikkje når det er snakk om å føre genene til bondalslaksen vidare.
Om ein synest dette med vanleg tradisjonell kultivering med stryking av fisk, oppforing av yngel, for så å sette den ut igjen som smolt om våren er for arbeidskrevande så forstår eg det.
Og kanskje nokon meiner at dette blir å hjelpe yngelen vel mykje i forhold til hardførheit o.s.v.
Eit anna alternativ her er å legge ut rogna i gytegroper i elva, slik at det skjer ei naturleg klekking i ein naturleg temperatur i naturlege omgivelsar. Dette kan ein då gjere med fisk som ikkje går så langt opp i elva for å gyte.
Denne rogna blir det i mange tilfelle ikkje noko av allikevel p.g.a flaum og dei spesielle forholda som finst i dei nedre delane i Bondalselva.
Dei andre fiskane gyt naturleg i ei gytesone. Denne sona må vere freda slik at fisken i fred og ro kan få gjere det den er komt for å gjere nemleg å gyte.
Denne sona må etter mi meining vere frå kvistadbrua og oppover.
Grunnen til det er at svært mykje av gytefisken har blitt tatt nettopp her dei siste åra,av ymse årsaker.
For det er nettopp denne fisken some er komen så langt opp i elva som er den reelle gytefisken der elvabotnen er meir stabil.
Dette er nok eit kontroversielt forslag, at nokre grunneigarar kan selge fiskekort, mens andre ikkje.
Men det felles målet må no vere å berge Bondalslaksen,og då kan ein kanskje dele intektene broderleg som ei prøveperiode.
Eg veit ikkje kor mykje Bondalslaks som har gytt i Bondalselva dei seinare åra.Men kilder på Sæbø har i allefall til tider vore svært optimistisk når det antall gytefisk for nokre år tilbake.
Men dette er i allefall ikkje tilfelle dei siste åra.
Om vi ikkje skal kultivere no når det er lite fisk så veit ikkje eg kva tid vi skal gjere det.
Men om der ikkje finst fisk i dei nedre sonene så er eg enig. Men då må elva stengjast.
Så har vi oteren,endå ein ny fiende for laksestammen. Svært mykje fisk vert fanga av denne krabaten og ikkje minst skada. Dette er det siste ein hardt prøva laksestamme treng akkurat no. Oterbestanden vil mange hevde regulerer seg sjølv i forhold til mattilgang o.s.v.
Det er nok heilt korrekt men det går dessverre på bekostning av laksen akkurat no.
Den er eit naturleg innslag i norsk fauna og den er naturlegvis freda slik som oppdrettsanlegga. (uten samalikning forøvrig)Men eit tjuetals gytelaksa mindre pr.sesong det merkast i ei hardt prøva elv.
Arve N.Ertesvåg.
Kjempeflott! Viktig med litt blest omkring temaet.
Men eg må likevel innrømme ein viss skuffelse over engasjementet totalt sett.
Sit igjen med ein følelse av at folk har gitt opp og at vi legg skylda på oppdrettsnæringa og lakselusa.
Dette er og etter mi meining ei vesentleg årsak til den tilbakegangen vi har sett i laksebestanden. Her må vi for all del ikkje gi opp.
Allikevel er det viktig å fokusere på det som vi lettare kan gjere noko med. Blant anna det eg sett fokus på i artikkelen.
Det treng naturlegvis ikkje å vere fasiten,men om vi sørger for best mulig gyteforhold,at flest mulig lakseyngel blir oppfostra og forlet elva kvar vår,ja då e det og større sannsynlegheit for at fleire kjem tilbake.
Reknar kanskje med at der sit folk inne på Sæbø som kanskje jobbar med planar for korleis vi kan få til ei best muleg forvalting av Bondalslaksen.
Hadde vore veldig kjekt om vi kunne få ta del i dei evntuelle tankane rundt dette!
Lykke til!
Skuffet over engasjement, sier du.
Ja, det kan en si, men Bondalselva fenger i takt med nedgang i fiske-bestand ikke lenger; Når en til tross for iherdige anstrengelser ser hva som har skjedd med laksen i Bondalselva, må en være idiot som meg og andre idealister på andre områder, for i det hele tatt å tale vesentlege områder med det beste for Hjørundfjorden si sak.
Det virker som dess lenger en kommer ytre Søre, dess vanskeligere er det å forstå bekreftede realiteter.
Arve.
Gyteforholda i Bondalselva er som de har alltid vært. Men vi mangler gytefisk.
"Legger skylda på oppdrettsnæringa," sier du.
Nei, det er kun å legge ansvaret der det hører hjemme.
"Vi skal sette mer yngel ut/mer fisk skal vekse opp, desto større er sjansen for å få fisk tilbake."
Helt greitt, men hvor skal vi ta gytefisken fra når elva er tom....?
I Ørstaelva, nasjonalelva på Sunnmøre, har de i de siste åra tømt elva for laks for å kultivere. Laksen kommer ikke tilbake fordi den må gå i en "dødelig" spissrotgang mellom laksoppdrett i Vartdalsfjorden.
Den noværende generasjon (de som måtte ønske det) må vi ikke etterlyse mangel på engasjement hos på dette området. De vet ikke hva det innebærer, fordi de ikke har opplevd nettopp det og du og jeg har opplevd, Arve.
Det nærmeste de kommer av laks på kroken er en kopifisk som er å forvekslest med jeg vet ikke hva, men nær en "død henslengenhet."
Du spør om hva vi skal gjøre, Arve.
Min "kongstanke" er at myndighetene etter press fra grasrota innser at Storfjordsystemet tilbakeførest til det var innstilt til og hører hjemme.
Nasjonalt fjordsystem med Ørstaelva, Bondalselva og Strandaelva som nasjonalel lakselver. All oppdrett vekk, og fri tilgaang gjennom Breisundet for over de 20 lakseførende elver.
Først då kan vi bygge opp igjen laksestammene. Snakk om avvikende og bortfokuserende tiltak som "oterplage" m.m er enkle teorier plantet og utviklet på campingplass(er) ispedd en smule lokal, uvitende teori av egeninteresse.
Sæbø er et flott sted. Hjørundfjordens natur er noe av det vakreste jeg vet om, men det er bare hvis man ser bort fra det som skjer under fjordens overflate.
Hele vestlandskysten fra Sunnmøre og sørover mot Jæren forurenses og herjes av oppdrettsanlegg både på torsk, regnbueørret og laks. Foruten fisk produserer disse anleggene også sykdommer og parasitter som trolig smitter til forskjellig vill fisk og i tillegg produserer de uhorvelige mengder med lus. Så hva hjelper det vel å kultivere når yngelen likevel ikke kommer tilbake. Storfjorden sammen med Hardangerfjorden er nok dessverre en av de mest belastede fjorder, har jeg erfart.
Jeg er helt enig med de som bruker formuleringer som "å kalle en spade for en spade" eller " dette er en styrt avvikling av villaksstammen". Hvis man følger litt med på det som skjer, behøver man ikke akkurat være marinbiolog e.l. for å skjønne at oppdrettsnæringen er hovedårsak til at villaks og sjø-ørret forsvinner fra fjordene og elvene. Jeg deler også drømmen om å få oppdrettsanleggene vekk, men det "toget har vel gått", noe som er fryktelig tragisk.
Det vi kan gjøre er i hvert fall å prøve ta vare på det som er igjen. Derfor er jeg er helt enig med de som vil stenge Bondalselva for alt fiske.
Du også sitter med 50 års erfaring, og har sett utviklinga.
Du mener "toget er gått," men jeg nekter å gi opp!
En folkelig aksjon mot oppdrett i Hjørundfjorden/Storfjorden kan bidra til å få fjordsystemet inn igjen i den foreslåtte nasjonalstatus, og Bondalselva og Strandaelva som nasjonale laksevassdrag.
Det er her støtet må settest inn!
Det er den eneste redninga for 28 laks/ørretelver. (Jeg tar også med Auste/Volda -fjorden.)
Mer og mer går det opp for "allmugen" hva som skjer.
I radioprogrammet "ut i naturen" søndag morgen ble hele det 1 times lange programmet viet villaksen triste skjebne grunnet oppdrett.
Forskere, fiskere med flere var unisont enige i det bl.a undertegnede har hevdet i mer enn 10 år.
Programmet ble sendt fra Os-elva ved Bergen. På den tida programmet varte ble det registrert/tatt 24 oppdrettsfisker og 2 villfisker....
Det sier vel sitt.
Viser til kommentar på litt skuffa Arve.
Hadde i utgangspunktet ikkje tenkt å svare på dette. Men ser no at dette kan vere nødvendig i forhold til kva eg står for når det gjeld å bevare villaksen, i dette tilfelle Bondalselva.
Dei som kjenner meg veit veldig godt at ikkje nokon er meir i mot oppdrettsnæringa og den uansvarlege måten ho har blitt dreve på enn underteikna, Inkludert Helge Strand.La meg få understreke dette ein gong for alle.
Om ein kjem frå ytre søre eller ikkje har vel strengt tatt ikkje nokon betydning her.
Dette har forskning bekrefta,og eg har vel aldri dei siste 10.åra våre i tvil om dette.
Når det gjeld gyteforholda i Bondsalselva er dei ikkje, som dei alltid har vært. Dette veit Helge Strand utmerket.
Etter masseuttakinga frå veibygginga har elva forandra seg radikalt.Dette gjeld i allefall sånn ca frå Mo/aarskog sone.
Grunnsteinane har blitt løsna og elva har vore i stadig bevegelse.Tidlegare hadde vi i grove trekk stabile hølar i heile elva. No finnest det omtrent ikkje "trygge" hølar i dei nederste sonene.
Kven har fått ein farga fisk i sesongen i desse områda siste ti åra? Det var slett ikkje uvanleg tidlegare. Kvifor,jau nettopp fordi det fantest hølar fisken kunne gøyme seg i.
Sideelvane har blitt blokkerte slik at all ørreten som går opp gyt i større grad i områda til laksen, Dette fører til større press på laksen fordi i staden for at hannørreten kan beite på si eiga rogn beita han no i større grad på lakserogna. Men dette er vel og berre enkle teoriar som du nevner.
Her er mange enkle teoriar Helge, men til sammen så kan dei bety noko i den situasjonen vi er i no.
Vi må jobbe på flest mulige frontar som kan hjelpe laksen vår
Men igjen må eg få understreke eg tek sterk avstand frå korleis oppdrettsnæringa blir drive på i tilfelle du allereie skulle ha gløymt kva eg har skrive lenger oppe.
Dette har du så godt du kan
Når det gjeld oteren som du beskriver som enkle teoriar utvikla på campingplassar veit eg ikkje heilt kva du siktar til.Det var i allefall ikkje meint som noko bortfokusert tiltak frå mi side.
Det som eg skriv om er i allefall høgst relevant basert på eigne opplevingar. Oteren drep ikkje berre for maten sin del han drep og for moro skyld. Dette gjeld spesielt hannoteren i parringstida.Denne fiskaren fiskar ikkje berre i åpningstida den fiskar så lenge der er fisk i elva.
Men det viktigaste no er at vi samlar alle gode krefter og får oppdrettsnæringa inn i rømningssikre annlegg som ikkje forurensar og som ikkje spreier lakselus ukontrollert.
Håpa ellers at vi endeleg skulle få ein fiskeriminister frå Møre &romsadal i denne perioden, men slik gjekk det altså ikkje.
Las for øvrig i lokalavisa i går hadde ministeren hadde skaffa seg ein politisk rådgivar frå Ulsteinvik,om dette har noko å seie i forhold til å utøve press veit eg ikkje, men vi får sjå.
Vil ellers takke deg Helge for at du engasjerer deg. Du kan ikkje gi deg før målet er nådd veit du!
Beste Helsing Arve Noralf Ertesvåg.
I eit av dine siste innlegg tek du bladet frå munnen og seier at "ingen er ein slik motstandar av oppdrettsnæringa som du sjølv. Inkludert Helge Strand..
Det får andre gjere seg opp si meining om, men sett bort frå desse få innlegga dine her på portalen, har eg ikkje registrert noko utspel frå deg Arve.
Eg har svara på spørsmåla dine , og fleire med meg.
Du snakkar m.a om tiltak vi kan gjere noko med. Du nemner oteren.
1.Han er totalfreda.
Du nemner masseuttak frå Riise til Hustad bru.
2. Dette vart gjort for å trygge busetnad mot flaumkatastrofe. Det er ikkje løyve å "røyve" ein stein med tanke på å lage høl.
Den same nedre del av elva er ikkje gyteelv. Jmfr. det eg tidlegare har skrive om gytestadane i Bondalelva.
3. Det er ikkje naudsynt å legge ut gytegroper. Gytetilhøva på stadane eg tidlegare har synt til er intakte og framifrå om det berre var gytefisk.
4. Sjøaure og laks gyt på forskjellige stadar i elva. Auren vil ha rolege straumtilhøve. Laksen det motsette. Striare.
Dette fekk eg med eigne auge sjå dei mange åra eg var med repr. frå Direktoratet då dei undersøkte smolt/aureyngel på 4 stasjonar i elva.
Voldsomt med yngel desse åra. Kva sa dei grunnen var? Hovudsakleg avdi så mykje laks og aure fekk stå i elva og gyte naturleg.....
5. Det er ikje utan grunn at laks og aure sjølv lagar djupe gytegroper for å verne rogna mot å verte mat for predetorar. Men dette er vel og naturen sine spelereglar som vi må akseptere...?
"De 3 musketerer" har fiska oppdrettslaks i osen siste par vekene. Ære være dei for det. Samstundes fiska dei etter villaks frå Kvistad til Hustad bru. Meg vart fortalt av ein av dei at dei fekk ikkje ein einaste..
Eg har fiska/styrt og stelt i Bondalselva i meir enn 50 år. Ikkje eit kadaver som kunne setjast i samanheng med oter har eg registrert.
Eit tilfelle med ein mink på klekkeriet i ein av kumane, han hadde teke livet av ein laks, men han drukna avdi han ikkje kom seg opp av kumen.
Dessutan på eit vassfløde kom ein mink dragande medd ein pjakk ut or strie elva og forsvann nærast mellom beina på oss!
Ein røyskatt "stal" ein pjakk bak ryggen min ein gong. Eg brydde meg ikkje om å forfølgje han...
Predetorar har det alltid funnast i naturen, det må og skal vi akseptere.
Slik vert naturen halde i balanse. Oppdrett med dei menneske-skapte konsekvensane øydelegg denne balansen.
Etter meir enn 10-12 år i kampen mot oppdrett, er eg enno meir overtydd om at eg har rett. Heldigvis fleire enn meg ser det same.
Som du Arve! Det er eg glad for!
Avslutningsvis vil eg seie at Bondalselva nærast kvart år endrar seg. Laksen har likevel søkt seg attende.
Tilpasningsdyktig som han er, har han aldri hatt vanskar med å finne gyteplassar. Om han får høve til det...